Landschappen van J.A. (August ) Bakker – Constantijn Bakker [JJ: naar J.A. Bakker online]
De landschapschilder van de familie was in de 19e eeuw een zekere Job Augustus Bakker (1796-1876). Deze kunstenaar signeerde met J.A. Bakker en werd door zijn vrienden August genoemd. Hij schilderde fraaie landschappen met vee, waarvan we hier twee voorbeelden laten zien:
De Stichting beheert een groot aantal tekeningen van August Bakker, die qua stijl zeer vergelijkbaar zijn met zijn schilderijen. Ook hiervan twee voorbeelden:
Dit betekent echter niet dat alle 19e eeuwse schilderijen van landschappen die tot de familiecollectie behoren per definitie van de hand van J.A. Bakker zijn. Er bestaat bijvoorbeeld een mooi geschilderd landschap waarop een meanderende rivier te zien is, met daarlangs een weg en een boerderij. Op de weg bevinden zich enige mensen, zoals de man met een voor hem uit lopende hond. Dit schilderij is volgens Hans van Herwijnen uit de tijd van de romantiek en moet dus gedateerd worden ergens tussen 1780 en 1850. Om die reden zou het dus heel goed van de hand van August Bakker kunnen zijn. De manier waarop de bomen in het landschap zijn geschilderd zijn bovendien zeer kenmerkend voor August Bakker, die deze stijl weer heeft afgekeken van Egbert van Drielst (1745-1818). Hans van Herwijnen wijst er overigens op dat de schilderijen van August Bakker niet alleen zijn geïnspireerd door Van Drielst, maar ook door de ‘italianiserende’ schilderijen van een Cuyp of Berchem. Toch is dit een landschap dat niet meteen herkenbaar is als een J.A. Bakker. Op de achtergrond zijn weliswaar wat schapen te zien, maar deze zijn minder pontificaal aanwezig dan in een doorsnee landschap van deze kunstenaar:
Dit schilderij is minder vlot gepenseeld dan de twee hiervoor getoonde schilderijen van landschappen van J.A. Bakker. Volgens Jos Deuss geldt dat met name voor de boerderij met bijbehorende bossage, alsmede de hond en de schapen.
Aan de hand van foto’s van het schilderij is Hans van Herwijnen (in een bericht van 3 mei 2021) van mening dat het schilderij wel degelijk van J.A. Bakker kan zijn. Hij komt tot deze conclusie na vergelijking met het – aan het begin van dit artikel gepubliceerde – schilderij: ‘weg in een heuvelachtig landschap met vee en mensen’. Hij schrijft: ‘beide landschappen hebben een fraai perspectief. Ik vind de overeenkomsten tussen de beide schilderijen groter dan de verschillen. Zie de overeenkomstige wijze waarop de bomen en de takken gepenseeld zijn’. Na nadere analyse van de beide landschappen schrijft hij op mei 2021 : ‘Qua voorstelling betreft het in beide gevallen landschappen gestoffeerd met vee en enkele personages. Op beide schilderijen komt het zonlicht van de linkerkant. Op beide schilderijen komen bovendien dezelfde attributen voor waaronder een omgezaagde boomstam (zelfs twee op het ene paneel) aan de rechterkant van de beide panelen. Zie ook de op beide schilderijen aanwezige herder met stok die op grond ligt/zit naast zijn vee. Op het paneel met de meanderende rivier zie ik bovendien in totaal 10 schapen (kenmerkend voor J.A. Bakker, toch?). Zie ook op de beide panelen het onder invloed van het zonlicht geel gekleurde gebladerte (althans dat veronderstel ik). Op beide panelen is de bladslag niet heel precies geschilderd.’
Wilma van Giersbergen heeft – evenals anderen – twijfels, mede omdat het bladerdek rond de boerderij dichter en stijver geschilderd lijkt te zijn dan in ander werk van J.A. Bakker. Zoals reeds vermeld vindt Jos Deuss de boerderij en de hond van het niveau van een zondagsschilder. Moeten we om die reden misschien aannemen dat iemand anders, bijvoorbeeld Geertruida Bakker (de bij August Bakker inwonende zus), de minder goed gepenseelde onderdelen van het schilderij heeft aangebracht?
Gedurende enige jaren was de verleiding groot het schilderij toe te schrijven aan Hendrik Bakker (1843-1893). Dit omdat een van zijn zoons, Koos Bakker, dit schilderij een prominente plaats in zijn woning had gegeven, naast een winterlandschap (van dezelfde afmetingen) dat vrijwel zeker gepenseeld was door Hendrik Bakker. Deze hypothese moet echter volledig worden verworpen. Wilma van Giersbergen schrijft hierover op 2 mei 2021: ‘Hendrik is geboren in 1843, dus op z’n vroegst werkzaam vanaf 1860. Het landschap doet qua schilderstijl eerder aan de 1ste helft 19de eeuw denken’.
Hendrik Bakker was gespecialiseerd in wand- en plafondschilderingen. Als muurdecoratie heeft hij ongetwijfeld ook landschappen geschilderd. Naast het genoemde winterlandschap, waarvan op dit moment geen foto beschikbaar is, bezit de familie enige winterlandschappen, waarvan mag worden aangenomen dat ze inderdaad van Hendrik Bakker zijn. Deze schilderijen zijn vaak erg schetsmatig opgezet, hetgeen zou kunnen verraden dat ze gemaakt zijn door iemand die gewend is muurdecoraties te maken:
Constantijn Bakker, april-mei 2021