Wie maakte in 1800 mooie tekeningen van vrouwen in rood en zwart krijt?

Wie maakte in 1800 mooie tekeningen van vrouwen in rood en zwart krijt? – Constantijn Bakker [JJ: naar Cornelis Bakker online EN Rotterdamse kunstenaars online]

De Collectie van de Stichting omvat enige fraaie tekeningen van vrouwen, gemaakt in de periode 1790-1800 in zwart en rood krijt. Het lijkt om diverse redenen logisch te zijn om aan te nemen dat deze tekeningen door Cornelis Bakker zijn gemaakt: de tekenstijl komt sterk overeen met door hem gesigneerde of aan hem toegeschreven tekeningen in zwart krijt. Ook Scheffer en Obreen lijken dit uitgangspunt te bevestigen als zij in hun boek ‘Rotterdamsche Historiebladen’ (Rotterdam 1880) over het werk van Cornelis Bakker schrijven: ‘(….), in rood en zwart crayon bestaan vele fraaije teekeningen van zijn hand’.

Toch zijn er stemmen die deze vrouwentekeningen toeschrijven aan G.J. van den Berg, een collega en vriend van Cornelis Bakker. Dit bleek in 1994 bij de tentoonstelling ‘Nederlandse Figuurstudies 1700-1850’ in het Rijksprentenkabinet. Daar werden twee tekeningen uit de Ateliernalatenschap getoond, waarvan er een werd toegeschreven aan G.J. van den Berg en de andere aan Cornelis Bakker:

Interessant is dat twee kunstenaars op het zelfde moment twee vrouwelijke modellen hebben getekend vanuit een verschillende positie in de ruimte waar deze vrouwen poseerden. De kunstenaar die in rood/zwart krijt heeft gewerkt is zeer getalenteerd en de kunstenaar die in zwart krijt heeft gewerkt lijkt een beginneling te zijn. Dat de getalenteerde kunstenaar G.J. van de Berg zou kunnen zijn, kan worden afgeleid uit diens vergelijkbare tekenstijl. Een tekening in de collectie van het Rijksprentenkabinet toont dit aan met de volgende aan G.J. van den Berg toegeschreven tekening:

Toch is het vreemd dat Cornelis Bakker rond 1800 een aantal aan hem toegeschreven fraaie tekeningen van vrouwen in rood/zwart krijt heeft gemaakt en in diezelfde periode de wat klunzige zwarte krijttekening zou hebben gemaakt van de twee lezende vrouwen. Maar laat ons eerst even kijken naar zeven tekeningen waarvan vrijwel zeker is dat ze door Bakker gemaakt zijn (tekeningen die momenteel overigens in restauratie zijn):

Het verlossende woord kwam tenslotte van de Atlas van Stolk, die een tekening in bezit bleek te hebben, gesigneerd door Cornelis Bakker: een kopie van de tekening die in het Rijksprentenkabinet werd geëxposeerd. Deze vondst bewijst de stelling van Scheffer en Obreen dat Cornelis Bakker zeer fraai in rood en zwart krijt kon werken:

Dit betekent dat de zwarte krijt tekening van lezende vrouwen niet van Cornelis Bakker kan zijn. Een aannemelijke kandidaat is Hendrik van de Laar (1780-1843) die in 1800 les had bij het tekengenootschap ‘Hierdoor tot Hooger’. Ook diens tekeningen zijn in de ateliernalatenschap bewaard gebleven. Aan de hand van zijn versie van de lezende vrouwen zal in de toekomst worden bekeken welke tekeningen nog meer van zijn hand kunnen zijn.

Met dank aan Wilma van Giersbergen die mij veel informatie heeft gegeven over G.J. van den Berg en Cornelis Bakker.

Constantijn Bakker, september 2021.